Η επιστολή του οικονομικού Βασιλικού εφόρου, Απρίλιος 1835, Στέλνεται στον Οθωμανό «Σεκίπ Εφένδη» ύστερα από αίτημα της Μικτής ελληνοτουρκικής επιτροπής ήτοι:
Προς την τα το Σεκιπ Εφένδη διαπραγματευτικήν επιτροπήν
Ελήφθη το από 26 Φευρ. έγγραφον της επιτροπής ταύτης και εγνώθησαν τα ενδιαλαμβανόμενα:
Η εφορία Φθιώτδος δεν δύναται να δώση κατάλογον όλων των εν τη επαρχίαν ταύτην Εθνικών κτημάτων τα οποία επώλησαν. Επειδή και αυτά δεν επωλήθησαν με καμμίαν ειδοποίησιν της εφορίας, αλλά έκαστος των Οθωμανών εύρισκεν τον αγοραστήν και εσυμφωνούσαν την τιμήν και κάμνοντας τα έγγραφα πωλητήρια, το επικύρωναν άλλα από τον έπαρχον και άλλα από ταις Δημογεροντείαις και άλλα από τους (κατεστραμένο έγγραφο ) οι οποίοι όχι μόνον επώλησαν αυτά τα οποία ήταν ιδιοκτησία των αλλά και πολλά εκ των ανηκόντων εις το Δημόσιον διά τα οποία φιλονικούν ακόμη, ως ατομικά των και η εφορία επεριορίσθη μόνον εις το να παρατηρή μήπως και ήθελεν πωλήσουν κανένα κτήμα ανήκοντα εις το Δημόσιον, δια των οποίων επομένως έπρεπε να καταστρώση κατάλογον χωριστόν των ανηκόντων στα Ιμλιάκια και χωριστόν δια τα ανήκοντα εις τα βακούφια, τον οποίον πέμψη εις την επιτροπήν όσο το δυνατόν ταχύτερον.
κατά το παρόν όμως πρέπει να ενειδαάση την επιτρπήν ταύτην. περί των κειμένων κατά την δεξιάν όχθην του Σπερχειού, τα οποία ήτον υπό την Κυριότητα της ελληνικής Κυβερνήσεως από το έτος 1829: μεταξύ των οποίων είναι και η κυρία( του Ισμαΐλμπεη την οποίαν αναφέρει η επιτροπή εις το έγγραφόν της και εκτός (; ) είναι έν μέρος και από τα κατά την αριστεράν όχθην κείμενα επάνωθεν της θέσεως στενού ( )
Εις κατά το 1828 ότε…..) έφτασαν εις την στερεάν Ελλάδα ( Κ. Τζαβέλας;) και γιαννάκης στράτος εις καταδίωξιν των Οθωμανών μετά την μάχην της (οξειάς; ) εις τη πρότερον επάρχίαν του πατρατζικίου επετέβησαν εις το χωρίον Φτέρη (υπάρχουν πολλές λέξεις δυσανάγνωστες και το έγγραφο είναι λίγο καταεστραμένο) ; Ο χιλίαρχος Γιαννάκης Στράτος και Ευαγγέλης Κοντογιάννης έλαβον υπό την εξουσία των τα πέραν του ποταμού βίστριζας/ ήτις χύνεται καταρκτον εις τον Σπερχειόν/ κείμενα χωριά προς την δεξιάν του Σπερχειού. και οι Οθωμανοί εις εκείνην τη εποχήν εστάθησαν κατά την αριστεράν όχθην του Σπερχειού από το χωρίον βαρυμπόπη ονομαζόμενον εις κάτω προς το ανατολικόν μέρος/ επειδή από το βαρμπόπη και επάνω προς το δυτικόν ον δυσβατον και στενόν ο τόπος δεν ετόλμησαν να εισχωρήσουν / και ούτως τοποθετημένα τα ελληνικά την δεξιάν και τα Οθωμανικά στρατεύματα εξ αριστερών εστάθησαν έως την πτώσιν της επάχτου[1] 1829: Εις την εποχήν ταύτην ο μήτζιος Κοντογιάννης είπε του Βααγγέλη , και εκ των προκρίτων της επαρχίας οι Κοι: Αθαν. Τζουκαλά και Νίκο Φτέρη επιγον εις έπαχτον εις τον Αυγουστίνον[2] και του εζήτησαν τροφάς και πολεμοφόδια, προς τούτοις και εκατό ίππους δια να κτυπίσουν την Ν. Πάτραι και να συκώσουν και όλους τους κατοίκους των πεδινών χωρίων, δια να μην ευρύσκουν οι Οθωμανοί εν ευκολία τα αναγκαία και στέκονται. ο Αυγουστίνος λοιπόν τους έδωσεν την άδειαν προφορικώς να ενεργήσουν ότι δυνηθούν, και με την επιστροφήν των εις Ν. Πάτραι συνάξας ο Καπ, Βαγγέλης[3] όσους εδυνήθη εκατέβη εις βαρυμπόπι και εις μια νύκτα κατά των μάιον εσήκωσαν όλας τας οικογενείας κατά την αριστεράν όχθην του σπερχειού κείμενα χωρία έως το στενόν τα οποία έπεμψεν εις έπαχτον λιδορίκι και μαλανδρίνον και λ:π: και έκτοτε αυτό το μέρος έμεινεν υπό την Κυριότητα της ελλ. Κυβερνήσεως. και οι έλληνες επίγενον και ήρχοντο ελεύθερως έως δομοκόν χωρίς να απαντούν μείτε έναν Οθωμανόν.
Το αυτό έτος συκόνονταις τους κατοίκους των ελευθέρων χωρίων. έγιναν τα γενήματα επάνω εις την ακμήν των δια θέρισμα. επομένως επιστρέψας ο Βαγγέλης Κοντογιάννης με 700 περίπου στρατιώτας και με όλους τους κατοίκους των ερειμένωχωρίων εκατέβη εις τον κάμπον έβαλεν εθέρισαν και αλώνισαν όλους τους καρπούς των ειρημένων χωρίων, και τα μετακικόμισαν εις τα ορεινά χωρίς να αφήσουν τους Οθωμανούς να πάρουν διόλου μεριόν το οποίον ο Βαγγέλης δια την μεταξύ αυτού και Μαχμούτμπεγη πιάνη σχέσι του έδωκεν προς αυτόν το χωρίον Αρχάνι.
Το δε εθνικόν δικαίωμα εκ των ειρημένων καρπών του αυτού έτους έδωσεν εις τους υπαλλήλους του Διοικητού Κραβάρων και καπενησίου Κ: Εμμανουήλ σπυρίδονος όπου ήτον τότε διορισμένος εις επιτροπήν Κάπαρην (χιον;) Βαλέραν εξ Ιωαννίνων και Δημήτριον Σαράτζογλον εκ λεβαδίας. ότε και ο έκτακτος επίτροπος Σαλώνων Κωνστ. Μεταξάς ήτον εις έν χωρίον της επαρχίας Ν. Πατρών ονομαζόμενον σέλιανη το 1829 Οκτώβριον όπου συγκαλέσας επαρχιακήν συνέλευσιν εσύστησαν την επαρχιακήν Δημογεροντείαν από τους Κ:κ: κωνσταντίνον Γαρδίκην, Χριστ, Τζιάκαν, Ιωάννην Ζυγούρην και Νίκον Φτέρην τον οποίον εδιόρισαν εν τυούτω ειρηνοδίκην.
Η συσταθήσα αυτή δημογεροντεία εκατέβη εις το χωρίον Φτέρη ονομαζόμενον όπου εκτελούσε τα δημογεροντικά χρέη. και η δικαιοδοσία της εκτείνετο. εις όλα τα βλαχοχώρια πολιτοχώρια και κάμπον πέραν του ποταμού Βιστριζα και επάνωθεν του στενού προς το δυτικόν.
Αυτόν τον χειμώνα οι ένδον της υπάτης ορισμένοι Οθωμανοί ηθέλησαν να πωλήσουν τα επάνωθεν του στενού χειμερινά λιβάδια των, αλλά η δημογεροντία άφισεν τους ποιμένας να τα βοσκίσουν και τα βάσκισαν οι κάτοικοι των ελευθέρων χωρίων κατά διανομήν της δημογεροντείας.
Εις το 1829: έτος τα πεδινά χωρία των πέραν της Βίστριζας και επάνωθεν του στενού δεν έσπευραν επειδή οι κάτοικοι ήτον φευγάτοι ως ερέθη προς το 1830: περί τον Απρίλιον εκατέβησαν και έσπυραν μόνο καλαμπόκια των οποίων ο έγγυος και της επικαρπίας φόρος επωλήθη παρά του Διοικητού κ. πέρβαλη προς τους κατοίκους δια λογαριασμόν της Κυβερνήσεως, γρο: (γρόσια) Τουρκικά χιλιάδες είκοσι τέσσαρες και πεντακόσια 24.500 και οι Οθωμανοί δεν έλαβον μιδόλως μετοχήν: ώστε από το 1828:έως της σήμερον τα ειρηθέντα χωρία πέραν της Βιστριζας και επάνωθεν του στενού ήτον και είναι πάντοτε υπό την και εξουσίαν της Ελληνικής Κυβερνήσεως.
Περί δε των ζευγαλατίων του ασλάνμπεγη και του μουχτάρ μουχαμέτ Πούτζα ονομαζόμενα βαρυμπόπι νέλη και σοφού κείμενα κτήματα κατά την αριστεράν όχθην του σπερχειού και το είμυσι εκ του ζευγολατίου αγά ονομαζόμενον κείμενον προς την δεξιάν όχθην του σπερχειού. εις τας αρχάς του 1830: κατά μάρτιον. εστάλλη παρά του σατρατζεμ κιουταχή κάποιος σελήχ αγάς ανεψιός του αναχτάραγα του κιουταχή. δια να καταγράψη τα ζευγολατία ταύτα ως ιμλιακιά μάλιστα φιλικοί (ουγίκα; ομού με τον σαλήχμπεγη (δυσανάγνωστη μία λέξη) εκατέβη και ο αθανάσιος τζουκαλάς από το γυφτοχώρι και τα περιήλθον και τα ονόμασαν δια ίμλιακια πλήν επειδή τα ήβραν υπό την εξουσίαν της ελληνικής Κυβερνήσεως ανεχώρισαν χωρίς να ύπουν τι περισσότερον. καθώς τα ομολογή, και ο Οθωμανός χαλήλαγας μουσάγας. του οποίου η εξωμολόγισι επέμφθη προς την επί των Οικονομικών Βασ. Γραμματείαν της Επικρατείας με την υπ΄αρ:1491:/10:/ Ιανουαρ:/ αναφοράν της εφορίας Φθιώτιδος. όσα άλλα έγγραφα αναφοράς των κατοίκων περί του αντικειμένου τούτο και άλλα τοιαύτα επέμφθησαν προς την επί των Οικονομικών Β. Γραμματείαν δια την Γεν. εφορίας από το 1833: και άλλα επίσιμον εδώ δεν υπάρχουν. και με κάθε λεπτομέρειαν πληροφορίαν η επιτροπή να τας λάβη από τον τότε Διοικητήν Πέρβελην και από της ταύτης δημογέρονταις Κον: γαρδίκην χρ; Τζιάκαν Ιωάννην Ζυγούρην και Νίκον Φτέρη.
Περί δε των χωρίων της πρότερον επαρχίας Ζητουνίου των κειμένων κατά την δεξιάν όχθην του Σπερχειού απ’ αρχής της επαναστάσεως ερήμωσαν και δεν ήτον εις αυτά κάτοικοι. έως της ελεύσεως του Κυβερνήτου 1828. ότε εστάλλισαν αι χιλιαρχίαι εις τας Θερμοπύλας εδιορίσθη και έκτακτος επίτροπος εις σάλωνα, ο Κ. Κων. Μεταξάς και εσύστησαν επαρχ. δημογεροντείαν του Ζητουνίου τότε άρχησαν να συνάζονται και έκτοτε οι Οθωμανοί δεν επερνούσαν πλέον δεξιά πέραν του Σπερχειού ποταμού και τα εισοδήματα όλα ελαμβάνοντο από την ελληνικήν κυβέρνησιν μέχρι της σήμερον.
Περιστατικώτερον τας τοιαύτας περί ζητουνίου πληροφορίας η επιτροπή δύναται να τας λάβη παρά του εκτάκτου επιτρόπου σαλώνων Κον: Κων: Μεταξάν. και παρά του διοικητού Γρηγορίου Πέρβελη. και παρά της χιακής; δημογεροντείας ζητουνίου Αναγνώστην Αθ, παπααλεξόπουλον εκ Στυλίδος και Αθανάσιον Τζίγκαν από (Κομποτάδες;).
Δεν απήντησεν αμέσως η εφορία επειδή όταν έλαβεν την διαταγήν ευρίσκετο έξω εις τα χωρία δια την καταμέτρησιν των ποιμνίων και τα ( δυσανάγνωστη λέξη ) δεν ηδύνατο να έχει μαζύ της όθεν παρακάλω θα έχει την συγγνώμιν περί αυτής
Ο έφορος
Υπογραφή σφραγίδα
Δ. Ιερομνήμων
Πηγή: «Γ. Α. Κ Κεντρικά Υπηρεσία Εθνικά Κτήματα Μικτής ελληνοθωμανικής Επιτροπής Φ. 102»
*
[1] Ναύπακτος
[2] Αδελφός του Καποδόστρία, τον είχε διορίσει αρχιστράτηγο
[3] Ευαγγέλης Κοντογιάννης