Γέννημα - θρέμμα το 1894  της Φτέρης, είναι το τέταρτο παιδί της οικογένειας μετά τη Βασιλική, Αικατερίνη και Ανδρέα.

Στις πρώτες δεκαετίες του 1900, που ήταν τα χρόνια της μετανάστευσης προς τη Χώρα του πλούτου, την Αμερική, αναζήτησε με τον αδελφό της Ανδρέα την τύχη για μια καλύτερη ζωή.

Έκανε δυο γάμους με Έλληνες συζύγους από τη γειτονική μας Παλαιοβράχα,το 1917 με τον Μπογιώτα Βασίλειο,και οταν απεβίωσε ο πρώτος σύζηγος,παντρεύτηκε τον Ανδρέα Λάμπου.

Εκεί στη μεγάλη και φιλόξενη Χώρα δούλεψε σκληρά, έκανε προκοπή κι όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, της σύνταξης, η καρδιά της φτερούγισε για τη γενέθλια γη.

Ήταν το 1959. Στέρφη η Πατρίδα από λεφτά κι ο κόσμος προσπαθεί να σταθεί στα πόδια του και να επουλώσει τις πληγές των δυο συνεχόμενων πολέμων της δεκαετίας του 1940-1950.

Οι ελλείψεις σε έργα υποδομής στη γενέτειρα για μια στοιχειώδη ανθρώπινη ζωή είναι πολλές. Μόνη παρηγοριά είναι τα πολύτιμα νερά των πηγών Πουρί και Πολυνέρι της Άνω Φτέρης που ήρθαν στην Κάτω Φτέρη και διανεμήθηκαν με σωλήνες συνεχούς ροής στις γειτονιές του Χωριού. Ήταν το 1952 επί προεδρίας Ευαγγ. Κων. Κύρκου.

Με την εγκατάστασή της στο Χωριό, πέραν των άλλων ελλείψεων, σοβαρό προέκυπτε το πρόβλημα του ναού του Αγίου Δημητρίου, που είχε παρουσιάσει σοβαρές ρωγμές στους τοίχους, λόγω των μη συνεκτικών υλικών, από τους σεισμούς του 1951 και 1955.

Το δίλημμα για την κατεδάφιση και ανέγερση νέου ναού τεράστιο, οξύτερο όμως το πρόβλημα της ασφαλούς προσευχής των κατοίκων, που έφθαναν εκείνη την εποχή τους 800.

Τότε η Κυρά Μαρία, η "Αμερικάνα" - έτσι την αποκαλούσαμε - έχοντας εμπιστοσύνη στις ικανότητές της, ζώστηκε τ' άρματα για ένα άλλο είδος πολέμου, αυτού του νοικυρεύματος του Χωριού, αρχής γενομένης από την εκκλησία.

Έφυγε και πήγε στην Αθήνα, συνάντησε το Διοικητικό Συμβούλιο του νεοσυσταθέντος αντιπροσωπευτικού οργάνου των Φτεριωτών, το Σύλλογο, συζήτησε το θέμα και πέταξε για την Αμερική, για να κινητοποιήσει την εκεί παροικία των αποδήμων Φτεριωτών.

Στις 29-5-1961 ο Σύλλογος των απανταχού Φτεριωτών πραγματοποίησε εκδρομή στη Φτέρη με κύριο μέλημα τον συντονισμό των ενεργειών όλων των φορέων για την αντιμετώπιση του προβλήματος της εκκλησίας.

Οι προσπάθειες της Κυρά Μαρίας - "Αμερικάνας" στην Αμερική είχαν αποφέρει: 1) 40.000 δρχ. από έρανο των εκεί ομογενών. 2) 42.000 δρχ. δωρεά της Ελένης χήρας Ευαγγ. Κέστου, συνταξιούχου ομογενή. 3) 30.000 δρχ. δωρεά της ίδιας της "Αμερικάνας". 4) 30.000 δρχ. δωρεά του αδελφού της Ανδρέα Θάνου (Θανασοκώστα).

Στην εκκλησία, μετά τη λειτουργία, μίλησε ο πρόεδρος του Συλλόγου Ανδρέας Λάμπος και το απόγευμα της ίδιας μέρας συγκροτήθηκε Επιτροπή ανέγερσης εκ των: 1) Νικ. Γ. Σταμοκώστα, ως Προέδρου. 2) Μαρίας χήρας Ανδρέου Λάμπου, ως ταμίου, 3) Χρήστου Αντωνούλα, ιατρού και 4) Βασ. Παπαναγιώτου διδασκάλου ως μέλών. Πέραν αυτών στη Λαμία: Αναστάσιος Κ. Κύρκος και στην Αθήνα: 1) Ανδρέας Ι. Λάμπος και 2) Κων. Δημ. Πετσάλας.

Από τη στιγμή εκείνη ξεκίνησε και επίσημα ο Μαραθώνιος της κατεδάφισης, κατάρτισης μελέτης, σχεδίων, εύρεση εργολάβου και εργατοτεχνιτών, μεταφορικών μέσων και υλικών.

Στις αρχές Ιουλίου ήταν όλα έτοιμα και το έργο άρχισε.

Μπορεί οι κάτοικοι του χωριού να μην είχαν λεφτά, είχαν όμως σιδερένια τη θέληση και κάλυψαν τεράστιο μέρος τους κόστους με την ομόψυχη συμμετοχή τους κάτω από τον προγραμματισμό και καθοδήγηση της Κυρά Μαρίας, σε διάφορες εργασίες. Όρθια, με την ομπρέλα ανοιχτή κάτω απ' τον καυτό ήλιο απ' το πρωί μέχρι το βράδυ καθοδηγούσε και έλεγχε την εξέλιξη του έργου.

Οι Επιτροπές σε όλη τη διάρκεια του έργου ήταν σε διαρκή αναζήτηση χρημάτων με κάθε τρόπο και προς όλες τις κατευθύνσεις.

Από τους ομογενείς της Αμερικής θα έχουμε για δεύτερη φορά την προσφορά του ιδρώτα τους για τον ιερό σκοπό: 1) Βασιλική χήρα Αλεξάνδρου Τσιούστα, Καναδάς, 30.000 δρχ. 2) Η Κυρά Μαρία 20.000 δρχ. 3). Λάμπρος Παπακώστας Αμερική 25.000 δρχ. 4). Νικ. Μπίκας Αμερική, 12.000 δρχ. και Γεώρ. Παπακώστας Αμερική, 6.000 δρχ. Στο Εσωτερικό της Χώρας: Ελισσάβετ χήρα Αναστ. Πετσάλα 12.500 δρχ., Βασίλειος Κέστος 15.000 δρχ., Σύλλογος των απανταχού Φτεριωτών 56.000 δρχ., από Κρατικά Λαχεία 20.000 δρχ., Εκκλησιαστικό Συμβούλιο 10.000 δρχ. και από εκδήλωση Συλλόγου των απανταχού Φτεριωτών, μερίμνη κ. Καίτης Λάμπου (φιλολογική βραδιά στην Αίθουσα Παρνασσός) 12.500 δρχ.

Δεν επαρκούσαν όμως ούτε αυτά, απαιτούνταν αρκετά ακόμη. Τότε φάνηκε ο ρόλος και η αποφασιστικότητα της Κυρά Μαριας, της "Αμερικάνας". Τρια ταξίδια έκανε στην Αμερική για το πρόβλημα της εκκλησίας. Στο τρίτο και καλύτερο έφερε και τον αδερφό της με τη γυναίκα του να δει με τα ίδια του τα μάτια την ημιτελή κατασκευή.

Ήταν Μ. Πέμπτη του 1962 κι ο δάσκαλος Νίκος Σταμοκώστας, ως πρόεδρος της Επιτροπής, θ' ακουσθεί να εκφωνεί από το Ψαλτήρι του ημιτελούς αλλά κατάμεστου ναού: "Ευσεβές Εκκλησίασμα, το άξιον τέκνον της γενέτειράς μας κ. Ανδρέας Θάνος, μετά της αξιοτίμου συζύγου του, προσφέρουν για την αποπεράτωση του ναού το υπέρογκον ποσόν των 5.000 δολαρίων". Ρίγησαν καρδιές, βουβός θόρυβος ξέσπασε στο Εκκλησίασμα. Πόσα να 'ναι αυτά σε δραχμές; Για τον απλό κόσμο το δολάριο ήταν άγνωστο. Ήταν 150.000 δρχ.

Μετά απ' αυτό και σε χρόνο ρεκόρ, σε 15 μόνον μήνες, η εκκλησία μας ξαναλειτούργησε καινούργια και στέρεα από ποτέ και στους αιώνες, τα δε επίσημα εγκαίνια τελέστηκαν την 26η Οκτωβρίου1962, ημέρα της Χάρης του Αγίου Δημητρίου. (Βλ. Βιβλίο Ανδρέα Λάμπου: Ιστορία Φτέρης, 1973, σελ 111-117).

Πριν τον άθλο κατεδάφισης και ανοικοδόμησης της Εκκλησίας η Κυρά Μαρία οπλισμένη με διορατικότητα, θέληση και υπομονή, προέβη, με δικά της πάντοτε χρήματα, σε διάνοιξη του δρόμου από Νεκροταφείο μέχρι πλατείας.

Μύριες όσες οι δυσκολίες με τους ιδιοκτήτες των οικοπέδων που προέβαλαν τεράστια εμπόδια, να μη θιγούν οι ιδιοκτησίες τους. Συνεχείς οι απειλές, οι τσακωμοί και οι συμβιβασμοί με τους θιγόμενους. Σαν να μην έφθαναν αυτά, τα μέσα ήταν πρωτόγονα, αφού έλλειπαν τα μηχανήματα.

Χάρη στην αποφασιστικότητά της και την εργατικότητά της, απ' το πρωί μέχρι το βράδυ, επιβλέπουσα όρθια και με όλες τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, κατάφερε, σαν να ήταν μηχανικός δημοσίων έργων, με δυναμικές παρεμβάσεις, να διαμορφώσει τον σημερινό δρόμο γύρω γύρω από την πλατεία. Σημειώνεται ότι ο δρόμος ανέβαινε κατ' ευθείαν επάνω στην πλατεία και το Χειμώνα με τις λάσπες δημιουργούνταν δυσκολίες. Χρειάστηκε να κατεδαφισθεί ολοσχερώς το Σχολείο Συγγρού, που ήταν στο ΒΔ άκρο της πλατείας και να κοπούν κυπαρίσσια που ήταν κοντά στην Εκκλησία, ώστε να δημιουργηθεί αρκετός ελεύθερος χώρος.( Πληροφορίες: Τασία χήρα Αλέκου Ζαχαρή 3/2/2015).

Η "Αμερικάνα" μας, μετά απ' αυτό τον άθλο πήρε έναν ανασασμό και ξανά προς τη δόξα τραβά... Το Νεκροταφείο του Χωριού, η μεγάλη πολιτεία, το σημάδι του πολιτισμού μας, είναι ξέφραγο. Η ίδια τώρα δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να φτιάξει τη μάντρα και μαντρώνει τους χωριανούς στο καφενείο του Ηλία Καραγιάννη: "Ακούστε χωριανοί, η κατάσταση στο Νεκροταφείο μας είναι απαράδεκτη, τα κάθε είδους ζωντανά μπαίνουν και βοσκάνε και αφήνουν τις ακαθαρσίες τους στους τάφους των νεκρών μας. Λοιπόν, τώρα το Πάχα θα διαθέσετε όλοι το αντίτιμο από τα τομάρια των σφαχτών για το σκοπό αυτό. Αυτό ήταν. Κατ' αυτό τον τρόπο συμμετείχαν όλοι. Με την συμμετοχή Εκκλ. Συμβουλίου, Κοινότητας και Συλλόγου, η μάντρα έγινε. Μάλιστα, την ώρα που η Κυρά Μαρία έλεγε αυτά, πετάχτηκε ο Ντίνος Σταμοκώστας και φωνάζει και το ευτράπελο: "Όποιος δε δώσει το τομάρι, να τον ενταφιάσουν απ' έξω, θέλοντας να ενισχύσει τα λεγόμενα!" (Μαρτυρία Ιωάν. Ηλ. Καραγιάννη Φτέρη 5/2/2015).

Με τον ίδιο τρόπο η Κυρά Μαρία θα διαμορφώσει στα επόμενα χρόνια και τις πλατείες Άνω και Κάτω Φτέρης, χτίζοντας τοίχους με πέτρα στις δυτικές και νότιες πλευρές τους. (Μαρτυρίες, συγχωριανών και των ίδιων των μαστόρων αδελφών Ιωάννου Μυλωνά: Γρηγόρη+, Βαγγέλη και Κώστα+).Εκτός από τα έργα υποδομής και εξωραϊσμού στο χωριό, η Κυρά Μαρία ενδιαφέρθηκε και για τα εκπολιτιστικά θέματα, όπως: Ίδρυσε με την συμπαράσταση του γιατρού Χρήστου Αντωνούλα Εξωραϊστικό και Εκπολιτιστικό Σύλλογο και βιβλιοθήκη.

Στα πλαίσια εκπλήρωσης των σκοπών του Συλλόγου, έδωσε χρήματα στα παιδιά - μέλη, ν' αγοράσουν μπάλες βόλεϋ και δίχτυα (φιλέ), καθώς και ποδοσφαίρου, να φτιάξουν μεταλλικές πινακίδες για ονοματοδότηση των δρόμων του χωριού, αγοράζοντας μεταλλικά γράμματα και σπρέϋ, να αγοράσουν βιβλία, να καθαρίζουν τα κεντρικότερα αυλάκια του χωριού, να κάνουν ομάδες και να λένε όλα τα κάλαντα σε όλο το χωριό, για να διατηρούνται τα έθιμα κλπ.Ατυχώς ο Σύλλογος αυτός δεν είχε συνέχεια. Κάθε παιδί που τελείωνε το Γυμνάσιο ή απολυόταν από στρατιώτης, αναζητούσε δρόμους, για την επαγγελματική του αποκατάσταση, εκτός Φτέρης.(Πληροφορίες: Γεώργιος Νικ. Σταμοκώστας. 2 Μαρτίου 2015).

Συμπληρωματικά, όταν ανοικοδομούνταν η εκκλησία, έβαζε τα παιδιά να δουλεύουν σε διάφορες εργασίες, μεταξύ των οποίων και στην εξόρυξη της πέτρας, πληρώνοντας τα μεροκάματά τους, που για πολλά ήταν τα πρώτα της ζωής τους.

Δεν έπαψε μέχρι τα στερνά της, διαμένουσα πάντοτε στη Φτέρη, ν' ασχολείται με εξωραϊστικά και λοιπά έργα υποδομής του Χωριού. Αιώνια οι Φτεριώτες θα της χρωστούν πλέρια την ευγνωμοσύνη τους. Άφησε το παράδειγμα της αγάπης και αυταπάρνησης για τη Φτέρη, να φωτίζει τον νου και την ψυχή αυτών που έρχονται και θα 'ρθουν. Την ευγνωμονούμε!

Πέθανε πλήρης ημερών την 22-1-1982 και κηδεύτηκε στη Φτέρη, όπου και κοιμάται, με ήσυχη τη συνείδησή της.

 Επιμέλεια κειμένου- Βασίλης Δημ. Σταμοκώστας

Συμπληρωματικά στοιχεία. Παραθέτουμε και την "Νεκρολογία" της, η οποία δημοσιεύθηκε τότε στην εφημερίδα "Σπερχειός":