Στην ευρύτερη περιοχή της Φτέρης υπάρχουν τρεις αρχαιολογικοί χώροι . Η Τραπεζόραχη, η Καστρόραχη, και τα Ελληνικά.
Δυστυχώς, σε κανέναν από αυτούς τους αρχαιολογικούς χώρους δεν έχει γίνει συστηματική ανασκαφή, ώστε να ξέρουμε με επιστημονικά στοιχεία, τι ακριβώς ήταν εκεί και τί ενδεχομένως υπάρχει στο υπέδαφος αυτών των περιοχών.
Η Τραπεζόραχη.
- Βρίσκεται στη θέση Ιτιά και δείχνει ίσως είναι ο σημαντικότερος αρχαιολογικός χώρος της περιοχής μας. Έχουν βρεθεί αρκετά αρχαία, όχι από επίσημες ανασκαφές, αλλά από τυχαία γεγονότα.
- Ο Κων/νος Γ. Σκαραφίγκας τη δεκαετία του 1960, καλλιεργώντας το χωράφι του στην ιστορική Γούρνα της Ιτιάς, βρήκε ένα χάλκινο άγαλμα του 4ου πχ αιώνα το οποίο σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο των Δελφών.
- Λίγα χρόνια μετά, ο Μιχάλης Δ. Τάμπου, στο Β.Α σημείο της Τραπεζόραχης καλλιεργώντας το χωράφι του βρήκε ένα άγαλμα της Θεάς Αφροδίτης, ύψους ενός μέτρου το οποίο βρίσκεται στο μουσείο της Λαμίας.
- Το 1997 ο Λουκάς Ι. Σκαραφίγκας, στο ίδιο περίπου σημείο, οργώνοντας το χωράφι του, βρήκε δυο κίονες οι όποιοι τοποθετούνται χρονολογικά στον 2ο με 1ο αιώνα πΧ.
- Γύρω στο 1990 ο Γρηγόρης Κύρκος καλλιεργώντας το χωράφι του ανατολικά της Τραπεζόραχης βρήκε χάλκινο νόμισμα το οποίο στη μια πλευρά είχε το κεφάλι της Περσεφόνης και έγραφε «Λοκρών Οπουντίων». Στην άλλη πλευρά σφενδονίτη σε θέση μάχης. Χρονολογήθηκε γύρω στο 338-300 πΧ.
- Στην ιδία περίπου περιοχή ο Δημ. Σ. Θραψίμης, βρήκε ένα χάλκινο νόμισμα, το οποίο στη μια πλευρά φέρει κεφαλή ανδρός και περιμετρικά φέρει γράμματα από τα όποια ξεχωρίζει η λέξη «ALEXANDER». Τα υπόλοιπα γράμματα δεν αναγνωρίζονται.
- Περιμετρικά της Τραπεζόραχης βρίσκονται συνέχεια κομμάτια κεραμικών διαφόρων διαστάσεων
- Τα Ελληνικά.
- Βρίσκονται στη μέση περίπου του δρόμου Φτέρης –Άνω Φτέρης και ήταν κτισμένο μεγάλο οχυρό.
- Περιστοιχίζεται σε έκταση πέντε στρεμμάτων περίπου, από μεγάλους πελεκημένους λίθους και έχουν διασωθεί δυο και κάπου τρεις σειρές λίθων.
- Στο εσωτερικό του υπάρχουν σε μερικά σημεία κομμάτια εσωτερικής λεπτής λιθοδομής τα όποια πιθανόν οριοθετούσαν τα εσωτερικά κτίσματα στα οποία έμεναν οι κάτοικοι, χώροι αποθήκευσης προϊόντων και αποθήκες οπλισμού για περιόδους πολέμου.
- Είχε αυτόνομο σύστημα ύδρευσης και κομμάτια των πήλινων σωλήνων βρεθήκαν ανάμεσα στη θέση Σταυρός και φρουρίου
- Αρχές της δεκαετίας του 1960 γινόταν η διάνοιξη του αμαξιτού δρόμου Φτέρης – Άνω Φτέρης με χωματουργικά μηχανήματα. Κατά την διάνοιξη βρεθήκαν δυο μεγάλα πιθάρια. Μέχρι να έρθει αρχαιολόγος από τη Λαμία για να ελέγξει τι περιέχουν τα πιθάρια «εξαφανίστηκαν»…..!!!! Διασώθηκαν μερικά κομμάτια από σπασμένα πιθάρια και αγγεία, διάφορα βαρίδια για αργαλειούς τα οποία φυλάσσονται στο Μουσείο Ακρίδα στη Σπερχειάδα.
- Επίσης Βόρεια του φρουρίου υπήρχε νεκροταφείο, στο οποίο οι τάφοι ήταν από κιβωτιόσχημη πελεκητή πέτρα, και από επάνω έκλειναν με μεγάλη πέτρινη πλάκα. Όλοι ήταν συλλημένοι από τα παλαιά χρόνια, όποτε δεν γνωρίζουμε αν και τι περιείχαν.
- Η Καστρόραχη.
- Βόρεια της Φτέρης, δίπλα στον Σπερχειό υπάρχει ο λόφος Καστρί.
- Η τοιχοποιία του μοιάζει με των Ελληνικών και εκτιμάται ότι θα χρησιμοποιούνταν και αυτός για τις ανάγκες διαμονής των κατοίκων και αποθήκευση αγαθών και πολεμοφόδιων. Δεν είναι γνωστό από ποιους χτίσθηκε αλλά σε κάποια περίοδο κατοικήθηκε από τους Αινιάνες και καταστράφηκε από τους Αιτωλούς.
- Έχουν βρεθεί και εδώ διάφορα αντικείμενα, από τυχαία όμως γεγονότα και όχι από συστηματική ανασκαφή.
- Γύρω στο 1960 ο Δημ. Σ. Θραψίμης, βρήκε τυχαία έναν κιβωτιόσχημο τάφο που περιείχε μούμια γυναίκας η οποία έφερε στο λαιμό περιδέραιο με νομίσματα. Όταν όμως την άγγιξε διαλύθηκε.
- Γύρω στο 1997 ο Κων. Αθ. Ζαχαρής, βρήκε στο ίδιο περίπου σημείο μια επιτύμβια πλάκα η οποία έγραφε «ΧΑΛΑΥΒΟΣ ΝΙΚΟΔΑΜΟΥ», μαζί με θραύσματα κεραμικών. Παρελήφθησαν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία Λαμίας, αλλά δεν είχαμε καμία πληροφορία σχετικά με την προέλευση τους και τη χρονολόγηση τους.
-
Εκτός από την ανακάλυψη αρχαιολογικών θησαυρών στη περιοχή μας έχουν γίνει και απόπειρες ανασκαφής για κρυμμένες λίρες !!!
- Στις 4 & 5 Φεβρουαρίου 2011, στις 12 και 1 η ώρα τη νύχτα
αντίστοιχα, από αγνώστους (γνωστούς??), έγινε εκσκαφή στο ιερό του Αγίου Βασιλείου κάτω από την Αγία Τράπεζα. Ο διερχόμενος εκείνη την ώρα Βασ. Ιωάν. Νταλιάνης πηγαίνοντας για το σπίτι του έπεσε επάνω τους. Στο προαύλιο του Σχολείου ήταν σταθμευμένο τζιπ με ένα τσιλιαδόρο, ο οποίος επικαλέστηκε ζημιά του αυτοκινήτου και βρισκόταν σε αναμονή να έρθει βοήθεια για επισκευή. Όταν μετά από μερικές μέρες άνοιξαν την εκκλησία για κάποιες δουλειές είδαν ότι κάποιοι είχαν σκάψει. Αν βρήκαν κάτι η όχι δεν θα μάθουμε ποτέ. - Στη θέση Τύμπανο στο Γουλινά πριν από (….πόσα ??) χρόνια, κάποιοι ντόπιοι που είχαν ανέβει για κυνήγι είδαν ένα λάκκο με διάμετρο 2 -3 μέτρων και βάθους 2 μέτρων περίπου. Προφανώς κάποιοι είχαν πάει και είχαν σκάψει για να βρουν κάτι που είχαν κρύψει πριν από πολλά χρόνια. Αν βρήκαν κάτι η όχι πάλι δεν θα μάθουμε ποτέ.
- Στο κάστρο των Ελληνικών περιμετρικά των σωζομένων τειχών υπάρχουν εμφανείς ανασκαφές δίπλα στα τείχη. Μικρές μεν ανασκαφές, αλλά έχουν γίνει από ανθρώπινο χέρι.
Έχουν ακουστεί και διάφορες άλλες ιστορίες για ανεύρεση χρυσών λιρών, που είχαν θαφτεί την εποχή της Εθνικής Αντίστασης και του Εμφυλίου. Ιστορίες στις οποίες - υποτίθεται ότι ενεπλάκησαν -και άτομα από τη περιοχή μας. Τίποτα όμως από αυτές δεν αποδεικνύεται και το πιο πιθανό είναι να είναι απλά κουτσομπολιά και προσωπικές αντιπαραθέσεις.
Θερμές ευχαριστίες στον Βασ.Δ.Σταμοκώστα για τίς πολύτιμες πληροφορίες για το θέμα αυτό.
Επιμέλεια κειμένου Σπυρίδων Βασ.Παπακώστας
Ο λάκος στη θέση Τύμπανο στον Γουλινά